हरिश्चन्द्र बाग, कञ्चनपुर, १२ माघ ।
कञ्चनपुरमा आफैँलाई गोली प्रहार गरेका प्रहरी जवान वकिल बिष्टको उपचारका क्रममा मृत्यु भएको छ । सुदूरपश्चिम प्रदेश विपद् व्यवस्थापन गुल्म महेन्द्रनगर कञ्चनपुरमा कार्यरत प्रहरी जवान २८ वर्षीय वकिल बिष्टले यही माघ ०९ गते बुधबार राति ड्युटीमा रहेका बेला आफैँलाई गोली प्रहार गरेका थिए । आत्मघाती गोली प्रहार गर्ने प्रहरी जवान बिष्टको टाउकोमा गम्भीर चोट लागेको थियो । बिष्टलाई थप उपचारका लागि कैलाली स्थित विसर्ग अस्पतालमा लगिएको थियो । उनको उपचारका क्रममा माघ ११ गते साँझ मृत्यु भएको कञ्चनपुर प्रहरीले जनाएको छ ।
प्रहरी जवान चक्र प्रसाद न्यौपाने उपचारपछि घर फर्किए ।।
यसअघि गत महिना पुस १२ गते राति जिल्ला प्रहरी कार्यालय कञ्चनपुरमा कार्यरत प्रहरी जवान चक्र प्रसाद न्यौपानेले पनि ड्युटीमा रहेकै समयमा आफैँमाथि गोली प्रहार गरेका थिए । टाउकोमा गम्भीर चोट लागेका प्रहरी जवान न्यौपाने उपचारपछि अहिले घर फर्किएका छन् ।
किन प्रहरी जवानहरूले आत्मघाती कदम चाल्दैछन् ?
प्रहरी जवानहरूले के कारण आत्मघाती गोली प्रहार गरेका थिए भन्ने विषयमा थप अनुसन्धान भइरहेको कञ्चनपुर प्रहरी प्रवक्ता प्रहरी नायव उपरीक्षक उमेश राज जोशीको भनाइ छ । यद्यपि, प्रहरी जवानहरूले आत्मघाती कदम चाल्नुका पछाडि विभिन्न कारणहरू रहेका छन् । यी कारणहरू व्यक्तिगत, संस्थागत र सामाजिक रूपमा वर्गीकृत गर्न सकिन्छ ।
१. मानसिक तनाव र दबाब : प्रहरी जवानहरू लगातार चुनौतीपूर्ण परिस्थितिमा कार्यरत हुन्छन् । लामो समयसम्म ड्युटी, उच्च कार्यभार र विश्रामको अभावका कारण उनीहरू मानसिक तनावमा पर्ने गर्छन् । परिवारबाट टाढा रहनुपर्ने अवस्था र व्यक्तिगत जीवनमा देखिने समस्याहरूले यो तनाव अझ बढाउँछ ।
२. संवेदनशील घटनाहरूको सामना : प्रहरी जवानहरू हिंसात्मक घटना, हत्या, दुर्घटना र आत्महत्या जस्ता संवेदनशील परिस्थितिको प्रत्यक्ष साक्षी बन्छन् । यसले उनीहरूको मानसिक स्वास्थ्यमा गहिरो असर पार्न सक्छ ।
३. प्रशासनिक र संस्थागत समस्या : प्रहरी सङ्गठनभित्र हुने पदोन्नति प्रक्रिया, भेदभाव र अन्यायपूर्ण व्यवहारले जवानहरूको मनोबल कमजोर बनाउँछ । राम्रो कामको जस अधिकृतहरूले लिने तर नराम्रो कामको अपजस जवानहरूलाई दिने प्रवृत्तिले पनि उनीहरूमा निराशा उत्पन्न गराउन सक्छ ।
४. आर्थिक समस्या : धेरै प्रहरी जवानहरू कम तलब र सीमित सुविधा भएका कारण आर्थिक समस्याबाट ग्रस्त हुन्छन् । परिवारका आवश्यकता पूरा गर्न नसक्दा उनीहरूमा निराशा बढ्न सक्छ ।
५. सामाजिक दबाब : समाजमा प्रहरी पेसाप्रति हुने नकारात्मक दृष्टिकोण र सम्मानको कमीले पनि जवानहरूको मनोबलमा असर पर्न सक्छ । यसबाहेक परिवार र समाजका अपेक्षाहरू पूरा गर्न नसक्दा उनीहरू मानसिक तनावमा पर्छन् ।
६. परामर्श सेवाको अभाव : प्रहरी सङ्गठनभित्र मानसिक स्वास्थ्यसम्बन्धी परामर्श सेवा पर्याप्त रूपमा उपलब्ध छैन । तनाव व्यवस्थापन, परामर्श र सहयोगी वातावरणको अभावले समस्या झन् जटिल बनाउँछ ।
कारण जेसुकै भए पनि आत्मघाती कदम चाल्नु भने कुनै पनि अवस्थामा ठिक मान्न सकिँदैन । आत्मघाती कदम समस्या समाधानको उपाय होइन, यो त कायरता हो कायरता...
समस्या न्यूनीकरण कसरी गर्न सकिन्छ त ?
१. मानसिक स्वास्थ्यका लागि सहयोग : प्रहरी सङ्गठनले नियमित रूपमा परामर्श कार्यक्रम र तनाव व्यवस्थापन तालिमको व्यवस्था गर्नुपर्छ ।
२. कार्य व्यवस्थापन : ड्युटी समय र कार्यभारलाई व्यवस्थित गर्दै जवानहरूलाई आवश्यक विश्राम दिनुपर्छ ।
३. आर्थिक सुविधा वृद्धि : जवानहरूको तलब र सुविधामा वृद्धि गरेर उनीहरूको आर्थिक स्थिति सुधार गर्न सकिन्छ ।
४. न्यायपूर्ण प्रणाली : पदोन्नति प्रक्रिया र सङ्गठनभित्रको व्यवहारलाई पारदर्शी र न्यायपूर्ण बनाउन आवश्यक छ ।
५. सकारात्मक वातावरण सिर्जना : जवानहरूको हौसला बढाउन प्रशंसा र सम्मानजनक व्यवहारलाई प्राथमिकता दिनुपर्छ ।
प्रहरी जवानहरूको मानसिक स्वास्थ्यमा सुधार ल्याउन यी उपायहरूको कार्यान्वयन आवश्यक छ । यसले आत्महत्या जस्ता घटनाहरूलाई रोक्न महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ । प्रहरी जवानहरूको आत्मघाती कदमले व्यक्तिगत र संस्थागत रूपमा ठूलो असर पुर्याउँछ । यस्ता घटनालाई केवल व्यक्तिगत समस्या भनेर हेर्नु गलत हुन जान्छ । कञ्चनपुरका पछिल्ला घटनाहरूले प्रहरी प्रशासन र सरकारलाई यो विषयमा गम्भीर बन्न दबाब पनि दिएको छ ।
