तर्कराज भट्ट, डडेलधुरा, ०६ पुस । कृषि तथा पशुपक्षी विकास मन्त्रालय अन्तर्गत रहेको खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण डिभिजन कार्यालय डडेलधुरा (अमरगढी), मा कर्मचारी नहुँदा समस्यामा परेको छ । डडेलधुरा र बझाङ जिल्लाका सबै स्थानीय तह हेर्ने गरी २०७५ सालमा स्थापना भएको कार्यालयमा दरबन्दी अनुसार ३ जना कर्मचारी छन्, २ प्राविधिक सहायक र १ जना खाद्य अनुसन्धान अधिकृत । तर, हाल कार्यरत कर्मचारीको अभावले कार्यालयका नियमित कामकाजमा चुनौती थपिएको छ ।
जिम्मेवारी र चुनौती ।।
कार्यालय प्रमुखको जिम्मेवारीमा रहेका खाद्य अनुसन्धान अधिकृत अध्ययन बिदामा छन् भने एक जना प्राविधिक सहायक काजमा दाङ गएका छन् । यस कारण, कार्यालयमा हाल एक मात्र प्राविधिक सहायक अभिलाषा अर्यालले सबै जिम्मेवारी बहन गर्दै आएकी छन् । दरबन्दीका हिसाबले पूर्णता देखिए पनि कार्यालयमा भने एक जनाले मात्रै कामकाज गर्नुपर्ने बाध्यता छ । डडेलधुरा र बझाङ जिल्लाको खाद्य गुणस्तर तथा बजार अनुगमन गर्ने जिम्मेवारी पाएको यस कार्यालयमा ३ जना कर्मचारीको दरबन्दी भए पनि हाल जम्मा १ जना प्राविधिक सहायकले मात्र सबै काम सम्हाल्नुपरेको छ ।
२ महिना देखी ‘प्राविधिक सहायक’, ‘अधिकृत’ को जिम्मेवारी सम्हाल्दै ।।
डडेलधुराको खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण डिभिजन कार्यालयमा अधिकृत तहका कर्मचारी अध्ययन बिदामा रहेपछि, पछिल्लो २ महिनादेखि कार्यालयका प्राविधिक सहायकले जिम्मेवारी सम्हाल्दै आएका छन् । अधिकृत २ वर्षका लागि अध्ययन बिदामा रहेको जनाइएको छ । अधिकृत अध्ययन बिदामा रहेको अवस्थाले कार्यालयको नियमित कार्यसम्पादनमा असर पर्न सक्ने भन्दै प्राविधिक सहायकले जिम्मेवारी लिएका हुन् । हाल कार्यालयको प्रशासनिक र प्राविधिक गतिविधि तिनै प्राविधिक सहायकको नेतृत्वमा सञ्चालन भइरहेको छ ।
अध्ययन बिदा लिएर अधिकृत पद खाली हुँदा कार्यालयमा वैकल्पिक व्यवस्थापन गर्न कठिनाइ भएको थियो । यस्तो अवस्थामा प्राविधिक सहायकले जिम्मेवारी सम्हालेको कदमले कार्यालय सञ्चालनमा केही सहजता ल्याए पनि यसले दीर्घकालीन रूपमा प्रशासनिक व्यवस्थापनको प्रभावकारिता र पारदर्शितामा प्रश्न उठाएको छ ।
दुई जिल्लाको जिम्मेवारी, सीमित जनशक्ति ।।
कार्यालय डडेलधुरामा रहेको भए पनि डडेलधुरा र बझाङ दुई वटै जिल्लामा खाद्य अनुगमन, गुणस्तर परीक्षण र उपभोक्ताको गुनासो सम्बोधन गर्ने जिम्मेवारी यो कार्यालयको हो । तर, एक कर्मचारीले मात्र यी सबै काम सम्हाल्नुपर्ने हुँदा सेवा प्रवाहमा चुनौती उत्पन्न भएको छ । कार्यालयका निमित्त प्रमुख तथा प्राविधिक सहायक अभिलाषा अर्यालका अनुसार कर्मचारीको अभावले गर्दा दुई जिल्लामा काम गर्ने जिम्मेवारी बोकेर अनुगमन लगायतका कार्य प्रभावकारी रूपमा सम्पन्न गर्न कठिन भएको छ ।
‘दुई जिल्लामा कार्यालयका सबै काम गर्ने जिम्मेवारी एक्लैले सम्हाल्नुपर्दा समय व्यवस्थापन गर्न गाह्रो छ,’ अर्यालले भनिन् । दुई जिल्लामा अनुगमन र कार्यालयका अन्य काम सम्हाल्न एक जनाको मात्र भर पर्नु पर्दा समय व्यवस्थापन कठिन हुने गरेको अर्यालको भनाई छ । ‘दुई जिल्लाको काम एक्लैले हेर्नुपर्दा धेरै ठाउँमा पुग्न कठिनाइ हुन्छ। तर पनि बजार अनुगमन जस्ता महत्त्वपूर्ण काम लक्ष्यअनुसार गरिरहेका छौँ,’ अर्यालले भनिन् ।
फिल्डमा जाँदा सटर डाउन ।।
कार्यालयले बजार अनुगमन र खाद्य गुणस्तर जाँच गर्ने जिम्मेवारी सम्हालिरहेको छ । तर, अनुगमनका क्रममा फिल्डमा जाँदा कार्यालयका अन्य काम ठप्प हुने बाध्यता छ । ‘हामीलाई सबै पालिका हेर्ने जिम्मेवारी छ । कुनै ठाउँमा एकै दिनमा अनुगमन सकिँदैन, धेरै ठाउँमा कच्ची बाटाहरू छन्, टाढा टाढाका पालिकाहरूमा अनुगमनमा जाँदा सटर बन्द गर्नुपर्ने बाध्यता छ ।’ उनले भनिन् । ‘कार्यालयमा करारमा नियुक्त १ जना सहयोगी मात्र रहेका छन्, तर उनलाई पनि फिल्ड अनुगमनमा जाँदा कहिलेकाहीँ साथमै लैजानु पर्ने अवस्था आउँछ ।’ अर्यालले भनिन् । ‘नियमित बजार अनुगमन गर्न सकिरहेकै छौँ, तर फिल्डमा जाँदा कार्यालयका अन्य काम रोक्नुपर्ने अवस्था छ ।’ उनले थपिन् । कर्मचारीको अभावमा कार्यालयका काम प्रभावकारी ढङ्गले अघि बढ्न सकेको छैन । कार्यालयले बजार अनुगमनलाई प्राथमिकता दिएको भए पनि सीमित स्रोतसाधन र जनशक्तिका कारण अनुगमनका क्रममा अन्य काम रोक्नुपर्ने बाध्यता रहेको हो ।
अभावका बावजुत, नियमित कामलाई निरन्तरता ।।
कार्यालयका निमित्त प्रमुख तथा प्राविधिक सहायक अभिलाषा अर्यालका अनुसार कर्मचारी अभावकै बिच कार्यालय आफ्नो नियमित कामलाई निरन्तरता दिन प्रयासरत छ । अधिकृतको अभावका बाबजुद कार्यालयले नियमित कामलाई निरन्तरता दिँदै सेवाग्राहीलाई सेवा उपलब्ध गराइरहेको छ । खाद्य सुरक्षा र गुणस्तर नियन्त्रणजस्ता महत्त्वपूर्ण काममा आएका चुनौतीलाई व्यवस्थापन गर्दै कार्यालयले नियमित कामकाजलाई अघि बढाइरहेको प्राविधिक सहायक अर्यालले बताए । खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण डिभिजन कार्यालय डडेलधुराले खाद्य सुरक्षा अनुगमनलाई तीव्रता दिएको छ ।
आर्थिक वर्ष २०८१÷८२ को सुरुको तिन महिनामा मात्र कार्यालयले डडेलधुरा र बझाङका ३ सय २५ वटा फर्महरूमा अनुगमन गरेको छ । जस अन्तर्गत डडेलधुरामा २ सय ५८ फर्म तथा बझाङमा ६७ वटा फर्महरूको अनुगमन गरिएको छ । यस्तै कार्यालयले उक्त अवधिमा २५ वटा खाद्य वस्तुको नमुना सङ्कलन गरिएको छ । सङ्कलन गरिएका नमुना मध्ये २४ वटाको नतिजा प्राप्त हुँदा ४ वटा नमुनामा अखाद्य पदार्थ फेला परेका जनाइएको छ । खाद्य प्रविधि तथा गुण नियन्त्रण कार्यालयले बजारमा अनुगमन कार्यलाई तीव्र दिएको छ । चाडपर्व तथा असार मसान्तमा मात्रै केन्द्रित हुने अनुगमनलाई पछिल्लो समय वर्षै भरि अनुगमन गर्ने कार्य भइरहेको कार्यालयका निमित्त प्रमुख अर्यालले बताए ।
एक जनाकै दौडधुप ।।
बजार अनुगमन, गुणस्तर परीक्षण र उपभोक्ताको गुनासो सम्बोधन जस्ता काम समयमै सम्पन्न गर्न एक जनाको मात्र प्रयास पर्याप्त नहुने देखिएको छ । स्थानीय तहमा खाद्य सुरक्षा र गुणस्तर नियन्त्रण सुनिश्चित गर्न यो कार्यालयको भूमिका महत्त्वपूर्ण छ । तर, प्राविधिक जनशक्तिको कमी र दुई जिल्लाको कार्यक्षेत्रले चुनौती थपेको छ । तर, मन्त्रालयले दिएको जिम्मेवारी र लक्ष्य पूरा गर्न कार्यालयमा कार्यरत एक जनाले नै दौडधुप गर्नु परेको छ । ‘दुई जिल्लाका काम एक्लैले सम्हाल्नुपर्दा धेरै चुनौती खेप्नुपर्छ । बजार अनुगमनका काम लक्ष्यअनुसार गरिरहेका छौँ, तर समय व्यवस्थापनमा समस्या छ,’ अर्यालले भनिन् ।
डडेलधुरामा कार्यालय भई डडेलधुरा र बझाङ जिल्लामा कार्यक्षेत्र रहेको कार्यालयले विभिन्न फर्महरूमा अनुगमन गरी नमुना सङ्कलन गर्ने गरेको तथा परीक्षणका क्रममा केही नमुना खाद्य ऐन बमोजिम प्रतिकूल फेला परेको कार्यालयका निमित्त प्रमुख अभिलाषा अर्यालले बताए । खाद्य ऐन विपरीत फेला परेका वस्तुहरूबारे आवश्यक कारबाही प्रक्रिया अगाडि बढाइएको छ । कार्यालयले उपभोक्तालाई सतर्क रहन आग्रह गर्दै अस्वस्थकर र दूषित खाद्य वस्तु बेच्ने व्यवसायीलाई कानुनी दायरामा ल्याउन थप कडाइ गरिने जनाएको छ ।
अनुगमन सँगै सचेतना पनि ।।
कालोबजारी नियन्त्रण गर्ने, म्याद गुज्रेका सामग्री बिक्री वितरणमा रोक लगाउने र उपभोक्ता अधिकारका विषयमा जानकारी दिने उद्देश्यले बजार अनुगमनलाई तीव्र गरिएको छ । व्यापारीलाई म्याद गुज्रेका सामग्री बिक्री नगर्न र उपभोक्तालाई उपभोग्य मिति तथा लेबल हेरेर मात्र खरिद गर्न आग्रह गरिएको कार्यालयले जनाएको छ । खाद्य सुरक्षा र गुणस्तर नियन्त्रणमा अनुगमनको महत्वको साथै स्थानीय उपभोक्ता र व्यापारीलाई सचेत बनाउने कार्यमा पनि कार्यालय सक्रिय रहेको छ । अनुगमन मात्र नभएर, कार्यालयले उपभोक्ताहरूलाई खाद्य सुरक्षा र स्वास्थ्यका बारेमा शिक्षा दिने उद्देश्यले सचेतना पनि जगाइरहेको छ । अनुगमन र कारबाहीको शृङ्खला बढ्दा उपभोक्ता र व्यापारी सचेत भएको कार्यालयको दाबी छ । बजार अनुगमनका क्रममा उपभोक्ताहरूलाई गर्न नहुने काम र कारबाहीको व्यवस्था बारेमा समेत जानकारी दिने गरिएको छ ।
सम्बन्धित निकायको ध्यानाकर्षण आवश्यक ।।
कर्मचारीको अभाव र दुई जिल्लामा कार्य क्षेत्रको दबाबले कार्यालयका काम प्रभावकारी रूपमा सम्पन्न हुन सकेका छैनन् । खाद्य सुरक्षा सुनिश्चित गर्न, बजारमा बिक्री वितरण हुने वस्तुको गुणस्तरको परीक्षण र उपभोक्ताको गुनासो समाधान गर्न कर्मचारी व्यवस्थापनमा सुधारको खाँचो रहेको छ । डडेलधुरा र बझाङ जिल्लाका उपभोक्ताहरूको स्वास्थ्य र खाद्य सुरक्षामा असर नपर्ने गरी कार्यालयको सेवा प्रवाह सुनिश्चित गर्न कृषि तथा पशुपक्षी विकास मन्त्रालयले तत्काल कदम चाल्नुपर्ने देखिन्छ ।
