हरिश्चन्द्र बाग, कञ्चनपुर, १८ मङ्सिर । कञ्चनपुरको कृष्णपुर नगरपालिका वडा नम्बर २ बङ्कका ईश्वर कुमार थापा र दाजुभाइ मिलेर टिप्स अर्ग्यानिक कृषि तथा पशुपन्छी फार्म सञ्चालन गरिरहनु भएको छ । आफू संस्थागत विद्यालय शिक्षण कार्यबाट राजीनामा दिई कृषि पेसा तर्फ केन्द्रित हुनु भएका ईश्वर कुमार थापाले दुई वर्ष अघि ५ बिघा जमिनमा तरकारी खेती सुरु गर्नु भएको थियो । सुरुमा तरकारी खेतीबाट कृषि व्यवसाय सुरु गरेको उक्त फार्मले अहिले केरा लगायतका फलफूल, तरकारी, निम्बू खेती तथा बाख्रा र बङ्गुर पालन समेत गरिरहेको छ ।
व्यावसायिक कृषक ईश्वर कुमार थापा आफू मात्रै होइन, उहाँले आफ्ना दाजुभाइलाई समेत सोही फार्मको मालिक बनाउनु भएको छ । विश्वव्यापी महामारीका रूपमा फैलिएको कोभिड १९ को जोखिम रोकथामका लागि अधिकांश भूभागमा गरिएको बन्दाबन्दी (लकडाउन) का कारण करिब डेढ वर्ष पहिले वैदेशिक रोजगारीबाट घर फर्किएका एक दाजु र एक भाइलाई समेत कृषि पेसा तिरै केन्द्रित गराएर अहिले क्षेत्र विस्तार गरी ७ बिघा जमिनमा फार्मले कारोबार गरिरहेको सञ्चालक ईश्वर कुमार थापाले जानकारी दिनुभएको छ ।
दुई दाजुभाइ विदेशबाट फर्किएको र कोभिडको कहरका कारण विदेश नजान सुझाउँदै स्वदेशमै उत्पादनमूलक कार्य गर्ने सल्लाह भए बमोजिम अहिले तीन भाइ कृषि पेसालाई उदाहरणीय बनाउन सक्रिय रहनु भएको छ । तीनै दाजुभाइले सञ्चालन गरेको उक्त टिप्स अर्ग्यानिक कृषि तथा पशुपन्छी फार्म अहिले सुदूरपश्चिममै उत्कृष्ट कृषि तथा पशुपन्छी फार्मको परिचय बनाउन सफल भएको छ । पहिले तरकारी खेतीबाट सुरुवात गरेको व्यवसायमा अहिले कृषिका अन्य कार्य समेत प्रवर्द्धन गरिएको छ ।
आर्थिक कारोबारको कुरा गर्ने हो भने, गत वर्ष वार्षिक २८ लाखदेखि ३० लाखसम्म कारोबार गरेको बताउँदै फार्म सञ्चालक थापाले यस वर्ष करिब ४० लाख मूल्य बराबरको कारोबारको लक्ष्य लिएको भन्नुभयो । त्यस्तै, आउँदो वर्ष पुनः क्षेत्र विस्तार गरी वार्षिक ६० लाख सम्मको कारोबार गर्ने योजनामा तीनै दाजुभाइ हुनुहुन्छ । यसपछि आर्थिक स्रोत समेत बढाई पन्छी पालन समेत गर्ने योजना रहेको थापाले सुनाउनु भयो । वार्षिक आम्दानीलाई समेत सोही व्यवसायमा लगानी बढाइरहेको उहाँले उल्लेख गर्नुभयो ।
तरकारी खेती सुरुवात गर्दा अर्ग्यानिक तरकारी खेतीको उद्देश्य भए पनि निक्कै गाह्रो र मल, औषधी, बिउ विजन आदि पनि महंगो भएको अनुभव सञ्चालक थापाले सुनाउनु भयो । यद्यपि यस बिचमा निड्स नेपालले सञ्चालन गरेको आइपिएम तरकारी खेती सम्बन्धी तालिममा सहभागी हुने अवसर पाएपछि आफ्नो व्यवसायलाई ठुलो सहयोग पुगेको उहाँले उल्लेख गर्नुभयो । तालिम लिनु पूर्व एक पटक त दाजुभाइहरूले तरकारी खेती छोडेर पुनः विदेशिने सोच बनाउनु भयो ।
तर निड्स नेपालले प्रदान गरेको आएपिएम तरकारी खेती सम्बन्धी तालिमबाट धेरै विषयमा जानकारी प्राप्त भएकोले अहिले भने अर्ग्यानिक तरकारी खेतीलाई प्राथमिकता दिइरहेको र सोही व्यवसायलाई प्रवर्द्धन गर्न प्रेरणा मिलेको थापाले बताउनु भयो । अहिले त तीनै जना दाजुभाइले गाउँका अन्य युवाहरूलाई पनि विदेश जानु भन्दा स्वदेशमै काम गर्न र अरूलाई पनि सोही सन्देश दिन अभिप्रेरित गरिरहनु भएको छ । आफूसँग भएको सीप र ज्ञानलाई गाउँका अन्य कृषकहरूसमक्ष बाँड्ने कार्यमा पनि तीनै दाजुभाइ केन्द्रित हुनुहुन्छ ।
नेपाल कृषि प्रधान देश भनिए पनि प्राविधिक ज्ञानको अभावमा कृषकहरूले यथेष्ट आम्दानी लिन सक्नुभएको छैन । परम्परागत कृषि पेसाले त युवा वर्गमा विचलन समेत ल्याएको छ । यति मात्रै होइन, प्राकृतिक प्रकोप र बजारीकरणको अभावमा कृषकहरूले निराश महसुस गर्ने परिस्थिति निम्तिएको छ । यद्यपि प्राविधिक ज्ञान, सीप, अनुदान, प्रोत्साहन, विपद्को क्षति पूर्ति, यान्त्रीकरण र बजार व्यवस्थापन जस्ता कार्यमा राज्य संयन्त्रले ध्यान दिने र यथेष्ट बजेट विनियोजन गरी वास्तविक कृषकहरू समक्ष पुग्ने हो भने अन्य पेसा व्यवसाय भन्दा कृषि व्यवसायबाटै बढी फाइदा हुने उहाँको भनाइ छ ।
बजारीकरणका सन्दर्भमा उहाँले आफ्नै ढुवानीका साधनको अभावमा खर्चिलो महसुस गरिरहनु भएको छ । यद्यपि उत्पादित तरकारी केही स्थानीय व्यवसायीहरूले खेतबाटै सङ्कलन गर्ने गरेको र बाँकी सब्जी मन्डीहरूमा लैजाने गरेको सुनाउनु भयो । उक्त फर्ममा उत्पादित तरकारी तथा फलफूल कञ्चनपुर र कैलालीका सानाठूला बजारहरूमा पुग्ने गरेको छ । कृष्णपुर नगरपालिकाबाट लागु गरिएको एक वडा, एक उत्पादन कार्यक्रम अन्तर्गत उक्त वडामा थापाकै फार्म छनौट भई कार्यक्रम लागु गरिएको छ । यसका अतिरिक्त नगरपालिकाको कृषि शाखा तथा पशु शाखाबाट समेत बेलाबेलामा अनुदान पाइरहेको बताउनु भयो । यसअघि कृषि ज्ञान केन्द्र कञ्चनपुरबाट केरा खेतीमा समेत अनुदान पाएको थापाले सुनाउनु भयो ।
उक्त फार्ममा अहिले मासिक पारिश्रमिकमा निरन्तर ५ जना मजदुरहरूले रोजगारी पाउनु भएको छ भने ३ जना दाजुभाइहरू पनि निरन्तर खटिरहनु हुन्छ । यसका अतिरिक्त बेलाबेलामा ४ जना जति घरपरिवारका अन्य सदस्यहरू र केही दैनिक ज्यालादारी मजदुरहरू समेत प्रयोग गर्ने गरिएको छ । उक्त फार्ममा रोजगारीको अवसर पाएकाहरू मध्ये स्थानीय जानकी बिष्टको धारणा लिँदा घर नजिकै रोजगारी पाएकोमा निक्कै खुसी महसुस गर्दै फार्ममा रोजगारी गर्दा घर खर्च र छोराछोरीहरूको पठनपाठन खर्च धान्न सकिएको उहाँले बताउनु भएको छ ।
समय समयमा अध्ययन अवलोकनका लागि समेत उक्त फार्ममा विभिन्न क्षेत्रका व्यक्तिहरूले अनुगमन गर्ने गरेको सञ्चालक थापाले बताउनु भयो । सीप र ज्ञानको अभावमा नेपालीहरू विदेशमा गए पनि अस्तव्यस्त हुने अवस्था रहेको बताउँदै उहाँले सीप र ज्ञान लिई स्वरोजगार तर्फ केन्द्रित हुने हो भने गाउँ समाजमा नै सम्मान मिल्ने बताउनु भएको छ । उहाँले युवा वर्गलाई सीप विकास गर्न र स्वदेशमै उत्पादनमूलक स्वरोजगार कार्यमा संलग्न भई आत्मसम्मान बढाउन अनुरोध समेत गर्नु भएको छ ।
